آسیب‌شناسی مدگرایی

امروزه مُد به یکی از معضلات فرهنگی و اجتماعی جامعه ما تبدیل شده است. مدل‌ها و برندهای مختلف به سبک کشورهای غربی به‌سرعت وارد فرهنگ پوشش ما شده است.

 
 

امروزه زندگی انسان‌ها در حال تغییر و تحولات گسترده‌ای است، به‌طوری‌که هرلحظه تغییری جدید در آن رُخ می‌دهد و افراد را دچار دگرگونی‌های بسیاری کرده است. خودنمایی، خودبرتربینی و نگاه بالا به پایین ویژگی‌های خاص زندگی در عصر کنونی محسوب می‌شود که علاوه بر ایجاد شکافی بیش‌ازپیش در میان اعضای جوامع، آسیب‌های فراوانی از جمله تغییر در سبک زندگی و تهاجم فرهنگی به همراه داشته است.

یکی از پدیده‌هایی که در عصر حاضر، مخاطرات فراوانی را از بُعد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی با خود به ارمغان آورده، مُد Fashion و مُدگرایی Modelism است. جامعه‌شناسان؛ مُد را پدیده‌ای اجتماعی می‌دانند که باعث تقلید از یک موقعیت و رفتار ظاهری خاص است. البته آن‌ها این روند را نوعی نیاز روحی و روانی قلمداد می‌کنند که در نتیجه افزایش احساس کمبود، چشم و هم‌چشمی، تجددگرایی و پوشش نقاط ضعف اتفاق می‌افتد.

معنای مد و مدگرایی
به‌طورکلی مُد ازنظر لغوی به معنای اُسلوب، سلیقه، شیوه، روش، موافق رسم و باب روز است. امروزه وقتی صحبت از مد و فشن به میان می‌آید اکثر مردم به برندهای اروپایی می‌اندیشند و تصور آن‌ها از مد چیزی است که رسانه‌های غربی برایشان ساخته‌اند. تاریخچه مد و مدگرایی در ایران از زمان قاجار آغاز شد در آن زمان ایرانیان با سفر به اروپا برای اولین بار با پوشش‌های غربی آشنا شدند.

شاید بتوان نخستین زمان ورود مد و پیروی از مد را در دوران فتحعلی شاه مشاهده کرد. زمانی که همسر اول وی، برای شرکت در یک مهمانی با همسر «الیزابت مک نیل» آشنا و مبهوت لباس ابریشمی و پُر زرق و برق وی شد. هرچند که این لباس به ظاهر ساده بود اما برای همسر فتعلی شاه بسیار جذاب بود تا جایی که دستور داد لباسی شبیه به آن برایش آماده کنند تا در کنار انواع جواهرات و زیور آلات ایرانی، ویژگی منحصر به فردی را ایجاد کند که تا آن زمان در ایران همتا نداشت.بی‌تردید ماهواره‌ها و رسانه‌های غربی نقش بسیاری در اشاعه و ترویج الگوهای جدید خصوصاً مدل‌های وارداتی دارند.

البته می‌توان بیان کرد که پدیده مُدگرایی به‌نوعی تقلید کردن است، مد و مدگرایی پدیده‌ای است که در میان همه اقشار جامعه وجود دارد، اما دراین بین، جوانان بیش از دیگران به مُد اهمیت می‌دهند و مُدگرا هستند.

تاریخچه مد و پوشاک در ایران     
ایران در طول تاریخ  به دلیل مرکزیت و بودن پل ارتباطی میان شرق و غرب مورد تهاجم اقوام و ملل مختلف قرار گرفته و بدیهی است که این اقوام دارای فرهنگ‌های مختلف بوده و تأثیرات زیادی بر فرهنگ بومی و سنتی این کشور وارد آورده. پوشش در ایران باستان سبک و اسلوب خاصی داشت و بررسی‌ها از پوشش ایرانیان در دورهای مختلف تاریخی حاکی از آن است که به‌هیچ‌وجه ایرانیان در برهنه نبودند و داشتن پوشش کامل و آراسته سبک خاص پوشش ایرانیان قدیم بوده است.

انواع مُد
به‌بیان‌دیگر مُد یک پدیده اجتماعی است که در هر زمان و به دلایل مختلف رواج یافته و الگوی رایجی است که برخی آن را می‌پذیرند و رفتارها و شیوه زندگی خود را با آن پیش می‌برند. مُد و مدگرایی از دو جنبه می‌توان بررسی کرد:
1- جنبه مادی: از نمونه‌های این جنبه می‌توان به لوازم منزل، اتومبیل و پوشاک اشاره کرد.
2- جنبه غیرمادی: این نوع مدگرایی به نحوه زندگی، نوع نگرش، رفتار و نظراتی است که در یک دوره زمانی پدیدار می‌شود.

به‌روز بودن و زیبایی مواردی است که همواره مدگرایان از آن به‌عنوان دلیلی برای پیروی از مد استفاده می‌کنند. اکثر افرادی که در پی خرید کالاهای مد روز هستند، احساس می‌کنند با این کار برای خود جایی میان افراد متشخص و به قول خود باکلاس باز کنند و به عقیده آن‌ها نحوه پوشش افراد عامل مهمی است برای شناخت طبقه اجتماعی، میزان رفاه، سلیقه و فرهنگ افراد است. البته باید خاطرنشان کرد که زنان و جوانان بیشترین گروهی‌ هستند که عامل دست طراحان مد می‌شود.

آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی مُدگرایی
باید توجه داشت که امروزه مُد به یکی از معضلات فرهنگی و اجتماعی جامعه ما تبدیل شده است. مدل‌ها و برندهای مختلف به سبک کشورهای غربی به‌سرعت وارد فرهنگ پوشش ما شده است. بخصوص نوجوانان و جوانان بدون چون‌وچرا آن را پذیرفته و به گسترش این پدیده دامن می‌زنند، تا حدی که همه جنبه‌های زندگی آن‌ها از رنگ لباس گرفته تا مکالمات روزمره و حتی سبک زندگی‌شان را در برمی‌گیرد
.
مد و مدگرایی می‌تواند آسیب‌های گسترده‌ای را به همراه داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- اتلاف وقت (صرف زمان قابل توجهی برای خودآرایی و تطبیق ظاهری با مدهای روز)
- بحران هویت (عدم اقناعِ روحی و بروز مشکلات روانی)
- انحرافات جنسی (بی‌بندوباری و دوری از پوشش مناسب و مطلوب در عرف جامعه که نتیجه آن تعرضات جنسی است)
- انحراف اعتقادی (دور شدن از اعتقادات دینی و تابوشکنی)
- از دست دادن اراده (قرار گرفتن در مسیر امواج مد و کاهش سطح ‌اختیار و تصمیم‌گیری فردی)
- فردگرایی و جمع گریزی (خودبرتربینی و تنهایی گزینی در جامعه)

امروزه با پیشرفت روزافزون شبکه‌های ارتباطی و ماهواره‌ای فاصله میان سطوح گوناگون از بین رفته و رسانه‌های گروهی به کمک تبلیغات این‌گونه نیازهای کاذب، تغییری بزرگی در نیازهای اساسی مردم به وجود آورند. بی‌تردید ماهواره‌ها و رسانه‌های غربی نقش بسیاری در اشاعه و ترویج الگوهای جدید خصوصاً مدل‌های وارداتی دارند.

البته می‌توان گفت که وجود مد به‌عنوان الگو برای تنوع دادن به پوشش درصورتی‌که با معیارهای ملی و مذهبی جامعه همخوانی داشته، می‌تواند پیامدهای مثبتی به همراه داشته باشد. به این دلیل که پوشاک یکی از شاخصه‌های اصلی فرهنگ، قومیت، عقیده، گرایش و شخصیت افراد یک جامعه است.

استفاده کردن از پوشش‌های متنوع با رنگ‌های زیبا، روحیه خوب افراد یک جامعه را نشان می‌دهد. اما آنچه اهمیت فراوانی برخوردار است، این‌که هر کس به‌جای مصرف‌کننده بودن و الگوبرداری از مُدهای وارداتی باید خود تولیدکننده الگوی مناسب با هنجارهای فرهنگی و مذهبی جامعه باشد.